Privredna komora Crne Gore, Ministarstvo održivog razvoja i turizma i Inženjerska komora organizovali su 30. aprila 2015. okrugli sto na temu „Unapređenje nacionalnog sistema zaštite od radona”.

Okrugli sto je dio sprovođenja nacionalnog projekta MNE9004 pod nazivom „Mapiranje radona u Crnoj Gori i unapređenje nacionalnog sistema zaštite od radona“, koji finansiraju Međunarodna agencija za atomsku energiju i Vlada Crne Gore, uz podršku kancelarija OEBS i UNDP. Projekat sprovode Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Agencija za zaštitu životne sredine i Crnogorska akademija nauka i umjetnosti.

Cilj skupa bio je informisanje o sadržaju i ciljevima projekta kao i upoznavanje privrednika i stručne javnosti sa budućim obavezama u procesu integracije Crne Gore u Evropsku uniju, a koje su veoma zahtjevne u dijelu oblasti zaštite od jonizujućih zračenja, prije svega zaštite od radona.

Rukovodilac sektora za obrazovanje Privredne komore dr Mladen Perazić rekao je da evropska politika iz ove oblasti predstavlja jednu od najkompleksnijih i najobimnijih koje su države članice EU do sada razvile.

- Razvoj ove politike za cilj nije imao samo elemenat zaštite životne sredine, već i uspostavljanje balansa između razvoja i kreiranja jedinstvenog tržišta, kao i efekata koji bi pojačani industrijski razvoj i slobodna konkurencija mogli imati po životnu sredinu – objasnio je on.

Perazić je naglasio da je okrugli sto posvećen štetnom uticaju radioaktivnog gasa radona koji predstavlja jedan od najvećih zdravstvenih rizika za stanovništvo. Zato je, zaključio je, pitanje preventivnog ponašanja u cilju smanjenja koncentracije radona u zgradama od prvorazrednog značaja.

Državna sekretarka u Ministrarstvu održivog razvoja i turizma Daliborka Pejović kazala je da je poglavlje 27: Politika zaštite životne sredine možda jedno od najzahtjevnijih u pregovorima sa Evropskom unijom, a tim prije što Crna Gora slijedi koncept ekološke države. Prema njenim riječima, naša zemlja je već dobila pohvale od EU jer je među rijetkim koje su uspjele da unaprijede institucionalni okvir za prihvatanje obaveza iz aquisa EU.

- Ocijenjeno je da moramo na svaki način podržati projekat mapiranja radona, jer time izlazimo u susret javnom interesu i opštoj potrebi da zaštitimo zdravlje ljudi, prvenstveno djece. Cilj projekta je da dobijemo dobru mapu sa kritičnim oblastima gdje je koncentracija radona najveća kako bismo uspostavili sistem da taj problem rješavamo – rekla je Pejović.

Istakla je da su na evropskom putu pred crnogorskim društvom tri izazova: znanje, vladavina prava i održivi razvoj. Zato je edukacija u ovim projektima izuzetno važna komponenta.

- Privredna komora nam je jedan od ključnih partnera u ovom poslu jer se pregovarački proces uveliko tiče privrede – rekla je državna sekretarka.

Državna sekretarka je najavila da su tokom ovog ljeta u planu građevinski radovi na školskim zgradama u pravcu smanjenja koncentracije radona.

Prof. dr Branislav Glavatović, predsjednik Inženjerske komore Crne Gore rekao je da će se realizacija ovog projekta reflektovati na zakon o izgradnji objekata, zahvaljujući kom će gradnja biti kvalitetnija nego do sada kako bi stanovnici bili zaštićeni od zračenja.

Projekat mapiranja radona u Crnoj Gori predstavio je akademik prof. dr Perko Vukotić. On je objasnio da je radon prirodan, hemijski inertan gas, bez boje, ukusa i mirisa, koji ima više izotopa i svi su radioaktivni. Udisanje radona i njegovih produkata raspada može uzrokovati kancer pluća. Radon u stanovima u Evropi je uzročnik oko 9% smrti od kancera pluća, odnosno oko 2% svih smrti od kancera. Prema evropskim epidemiološkim studijama, svako povećanje koncentracije radona za 100 Bq/m3, povećava rizik dobijanja kancera pluća za 16% i to važi za pušače i za nepušače. No, za pušače od 15 do 24 cigareta dnevno rizik dobijanja kancera pluća je 26 puta veći nego za nepušače. Glavni izvor radona u boravišnim prostorijama je tlo ispod kuće. U tlu je koncentracija radona više desetina hiljada Bq/m3. Ostali izvori su građevinski materijal, voda i spoljašnji vazduh.

On je podsjetio da je sistematsko jednogodišnje mjerenje radona u Crnoj Gori urađeno 2002/03. u 434 stana (277 u urbanom i 157 u ruralnom području) u južnom i centralnom regionu, koji obuhvataju oko 70% stanovništva i stalno nastanjenih stanova u Crnoj Gori. Tada je nađeno da je srednja godišnja koncentracija radona 105 Bq/m3 (2,5 puta veća od prosječne u svijetu), sa rasponom 2 – 2210 Bq/m3. Koncentracija je veća u porodičnim kućama, nego u stambenim zgradama, odnosno u ruralnom nego urbanom području, zbog razlika u kvalitetu gradnje.

- Najveća koncentracija radona je u okolini Nikšića i to zbog boksitnog zemljišta na tom području – kazao je akademik Vukotić.

Zaključujući prezentaciju projekta, on je kazao da nije dovoljno samo mjeriti koncentracije radona, već je potrebno sistemski djelovati kako bi se zaštitilo stanovništvo od njegovog zračenja.

On je istakao značaj preventivnog djelovanja tokom planiranja i izgradnje objekata kojim se značajno, a jeftino, djeluje na redukovanje nivoa radona. Naveo je da je potrebno ostaviti prostor ispod podne ploče da bi se radon odatle mogao ventilirati napolje, odnosno izgraditi kanal ili mreža perforiranih cijevi za tu namjenu. Takođe, moguće je planirati barijeru za radon u vidu membrana iznad ili ispod podne ploče. Potrebno je i zaptivanje spojeva podne ploče i temelja, kao i prodora svih cijevi kroz ploču. Poželjno je ploču izgraditi od vodonepropusnog betona, naveo je, između ostalog, Vukotić.

On je naglasio da je koncentracija radona najveća u podrumima objekata, a zatim na prizemlju. Na višim spratovima ona je gotovo jednaka kao i u vazduhu.

- Najbolji način da se u prostoriji smanji koncentracija radona je provjetravanje, premda je to u koliziji sa energetskom efikasnošću - rekao je akademik.

Menadžerka ovog projekta Tamara Đurović iz Ministarstva održivog razvoja i turizma kazala je da Crna Gora ima pravne akte, rezultate mapiranja i tekući projekat koji će zaokružiti cijeli sistem zaštite od uticaja radona, uz stručne ljude te podršku međunarodnih institucija. Crna Gora je u obavezi da primijeni direktive EU koje su sada mnogo strožije, a odnose se na zaštitu od jonizujućeg zračenja, što će biti tretirano novim zakonom i strategijom u koje će biti transponovane pomenute direktive. Novina direktive EU je da je maksimalna dozvoljena količina radona 300 bekerela po metru kubnom.

Saopštenje preuzeto sa zvaničnog sajta Privredne komore Crne Gore.

Fotografije sa okruglog stola možete pogledati na linku GALERIJA.