U organizaciji Inženjerske komore Crne Gore – Strukovne komore građevinskih inženjera,  u srijedu 06.06.2018.godine/hotel „Aurel“-Podgorica, održan je Okrugli stol na temu:

Na okruglom stolu, ispred predstavnika Univerziteta, relevantnih državnih institucija i privrednih društava, govorili su: gospodin Boris Ostojić, predsjednik Inženjerske komore Crne Gore, mr Nikola Luković, predsjednik Skupštine Strukovne komore Građevinskih inženjera, Doc.dr Mersad Mujević, direktor Uprave za javne nabavke, kao i Prof.dr Miloš Knežević, profesor na Građevinskom fakultetu.

Predsjednik Komore je zahvalio na velikom interesovanju za Okrugli stol, posebno od strane priznatih stručnjaka koji dugi niz godina doprinose izgradnji sistema javnih nabavki. Inženjerska struka će ovakvim skupovima pokušati da ukaže na probleme sa kojima se susreće na putu od ugovaranja do realizacije poslova u javnom sektoru. Od ove godine, predstavnici IKCG će uzeti učešće i u Radnoj grupi „Javne nabavke inženjerskih usluga“ formiranoj od strane ECEC, sa ciljem predlaganja konkretnih rješenja i zastupanja interesa inženjerske struke pred EU institucijama, informisao je Ostojić.

Višestruko korisnim je ocijenjena inicijativa institucijalnog približavanja Komore i Uprave za javne nabavke, kroz zaključivanje Sporazuma o saradnji, u kom bi se definisali modaliteti eventualne obuke članstva Komore o predstojećim pravilima i procedurama, shodno novom Zakonu, a što su aktivnosti kojima u dolazećem periodu treba posvetiti pažnju, istakli su rukovodioci dvije institucije. Gospodin Mersad Mujević je u svom predavanju govorio o iskustvima u primjeni postojećih regulativa, sa akcentom na oblast građevinarstva, te upoznao sa odredbama koje će, kroz novi Zakon, unaprijediti postupke javnih nabavki, posebno sa aspekta efikasnosti procedura.

Novi Zakon će sublimirati praksu EU koja se odnosi na Direktive 24 i 25 iz 2014.godine kao i sektorske direktive koje se odnose na oblast nabavke iz područja energetike, saobraćaja, telekomunikacija, rudarstva te bezbjednosti i odbrane i sl, rekao je Mujević. Donošenjem novog Zakona o upravnom postupku, u proteklom periodu, pristupilo se izmjenama i dopunama postojećeg Zakona o javnim nabavkama, zbog čega se proces donošenja novog Zakona prolongirao, uz obavezu završetka procedura do kraja prve polovine ove godine, kako bi se sa januarom naredne ustanovili uslovi za njegovo stupanje na snagu.

Između ostalog, Mujević je kazao da su problemi u ovoj oblasti uveliko uslovljeni predmetom javne nabavke: robe, radova ili usluge. Materijalni propis koji definiše predmet javne nabavke jednako je, ako ne i važniji od procedura samih nabavki, i ocijenio svaku, isključivu koncentraciju kritike na Zakon o javnim nabavkama, paušalnom. On je prepoznao određene formalizme koji su do sada opterećivali postupkei informisao o namjeri njihovog prevazilaženja u novim zakonskim rješenjima. U tom smislu, uvođenje SPD obrasca imaće za cilj smanjenje administrativnih opterećenja, posebno prisutnih kod malih i srednjih preduzeća, na način što će se isti biti potvrda zadovoljenja obaveznih i fakultativnih uslova, dok će naknadnim provjeravanjem, izabrani najpovoljniji ponuđač, dostaviti originalna dokumenta.

U nastavku je informisao da se očekuje prelazak na elektronsku komunikaciju i razmjenu informacija između naručioca i ponuđača, nakon sprovođenja tendera koji Uprava javnih nabavki u ovom periodu završava sa Evropskom komisijom, uz plan da se do kraja godine potpiše Sporazum sa odloženom primjenom za godinu dana, a zbog prethodne potrebe definisanja standardnih obrazaca jednakih za sve učesnike.

Kada je u pitanju oblast građevinarstva, Mujević je pomenuo da se novim rješenjima prvi put pristupilo preciznom definisanju pojmova: ugovora o javnoj nabavci radova (koji se odnose na izvođenje ili izvođenje i projektovanje radova), normi, tehničkih normi, tehničkih referenci i tako dalje. Pored temeljnog pregleda ostalih odredbi, ocijenio je da je novim Zakonom fokus stavljen i na dio koji se odnosi na inspekcijski nadzor i praćenje realizacije ugovora, te rizike koji nastaju u tom dijelu posla. Tehnička specifikacija i tenderska dokumentacija je ostavljena da se reguliše podzakonskim aktima iz razloga što postojeći elektronski sistem javnih nabavki zahtijeva određene modifikacije, dok će sva zakonska i podzakonska akta biti uskladjena sa novim direktivama EU, koje definišu  standardne obrasce za prijemenu Zakona.

Prof. dr Miloš Knežević pružio je osvrt na međunarodnu praksu ugovaranja u građevinarstvu akcentujući specifičnosti građevinskih projekata koje se odnose, između ostalog na: veliku vrijednost i obim ovih projekata; veliku dužinu perioda koncipiranja, projektovanja i građenja objekata; realizaciju u etapama; bitan uticaj na društveni i privredni razvoj i sl. Ugovori o izgradnji u međunarodnoj praksi imaju visok stepen regulacije zbog dugotrajnosti izgradnje i promjenljivih uslova tokom realizacije projekta,  podvukao je Knežević.

On je, dalje, pričao o trendovima internacionalizacije i globalizacije građevinskog tržišta koji su rezultirali potrebom ujednačavanja opštih uslova u ugovorima o izgradnji. Primjer dobre i međunarodno priznate prakse jesu FIDIC pravila ugovaranja koja osiguravaju izbor kvalifikovanog izvođača bez predrasuda sa potpunom transparentnošću prikladnom za korišćenje javnih sredstava. Time je uvedena praksa na nivou EU i šire, da se za sve ugovore o pomoći koji se finansiraju od strane Opšteg budžeta EU (BUDGET) i Evropskog Fonda za razvoj (European Development Fund - (EDF)) ili Svjetske banke, upotrebljavaju standardizovani dokumenti za javna nadmetanja. Isti se u načelu sastoje iz opštih i pojedinačnih uslova i ovi drugi su po potrebi ili pozivu podložni promjenama: dopunama i pojašnjenjima, a na zahtjev investitora/naručioca.

Okrugli stol bio je prilika da se afirmiše potencijal zajedničkog učešća u radu na unaprijeđenju postojećih zakonskih rješenja koja se odnose na javne nabavke u sektoru građevinarstva. Konstatovano je da je riječ o oblasti koja se tiče svih inženjera koji učestvuju u planiranju, projektovanju i izgradnji objekata, te da je današnja diskusija izuzetno značajna sa aspekta razmjene mišljenja i iskustava koja mogu pružiti doprinos u pratećim aktivnostima usvajanja novog Zakona o javnim nabavkama, a koji se očekuje u bliskom periodu.

Na okruglom stolu, predloženi su, sljedeći Zaključci:

1. Zbog efikasnosti same nabavke potrebno je podzakonskim aktom propisati standardne obrasce;
2. Uticati na cijenu i kvalitet ukupnog građevinskog projekta najefikasnije je u fazi projektovanja i to u ranim fazama (izrada Generalnog i Idejnog projekta). Ovaj uticaj opada kako se približavamo fizičkoj realizaciji objekta.
3. Time se želi naglasiti značaj izrade kvalitetne tehničke dokumentacije u realizaciji građevinskih projekata. Problematika ranih faza - koncipiranja projekta je najkompleksnija i zahtijeva multidisciplinaran pristup. Prepoznato je da je fazu ugovaranja projekta neophodno sprovoditi putem ekonomski najpovoljnije ponude, a ne nikako izborom projektanta koji ponudi najnižu cijenu. Najniža cijena nam je u dosadašnjoj praksi implicirala lošu projektnu dokumentaciju i konsekventno tome značajno povećanje troškova tokom građenja.
4. Procesi internacionalizacije i globalizacije tržišta doprinijeli su unifikaciji međunarodnih ugovora u građevinarstvu, ali na ugovor se uvijek primjenjuje određeni pravni sistem (“mjerodavno pravo”). Tokom realizacije Ugovora uključiti FIDIC zbog internacionalizacije i zbog dobre regularizacije. FIDIC uslove ugovaranja postaviti kao standard u tenderskim procedurama i za projektovanje i za građenje.
5. Opšta dokumenta koja se prikupljaju za potrebe tenderskog procesa centralizovati i na jednom šalteru obezbjeđivati ispunjenost uslova za učešće na tenderu;
6. Uključiti kontrolu realizacije ugovora i kontinuirano kontrolisati da li se Ugovor realizuje u skladu sa uslovima vodeći računa da se ne mijenjaju uslovi realizacije jer bi se time doveli u neravnopravan položaj ostali ponuđači ;
7. Razmotriti mogućnost uvođenja „Crne liste“.
8. Poznato je da je izgradnja investicionih objekata veoma složen, dugotrajan i mukotrpan posao. Ovo proizilazi iz činjenica: da svaki investicioni projekat ima veliki broj faza, aktivnosti i postupaka; da u njegovoj realizaciji učestvuje veliki broj organizacija i pojedinaca; da je investiranje u proizvodne objekte veoma rizično; da se tokom realizacije projekta pojavljuje veliki broj faktora neizvjesnosti i dr. Smatra se veoma opravdanim dozvoliti prekoračenje investicionih troškova do 30%  (evropski propisi dozvoljavaju i do 50%).